Δυο κατηγορίες αμοιβών υπάρχουν στους δημοσίους υπαλλήλους της Ευρώπης, με τους προνομιούχους και τους χαμηλά αμειβόμενους σε σχέση με την αγοραστική δύναμη. H ακτινογραφία του δημόσιου τομέα δείχνει ότι οι μέσες μηνιαίες αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων στην Ευρώπη εμφανίζουν μεγάλη διακύμανση.
Σε δεκατέσσερις χώρες οι αποδοχές βρίσκονται στο χαμηλό επίπεδο των €500-€1.500 ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος είναι €2.321 και της ευρωζώνης €2.750. Η Κύπρος με €2.656 ως μέση μηνιαία αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων βρίσκεται στην ομάδα των χωρών με τους προνομιούχους δημοσίους υπαλλήλους.
Έρευνα που διεξήγαγε το Κοινωνικό Πολυκέντρο της ΑΔΕΔΥ δείχνει ποιες είναι οι αμοιβές και η σύγκριση με την αγοραστική δύναμη. Ο «Φ» παρουσιάζει τον μέσο μηνιαίο μισθό που έχουν οι δημόσιοι υπάλληλοι της Ευρώπης σε σχέση με την αγοραστική δύναμη. Οι πιο χαμηλόμισθοι είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι της Βουλγαρίας με μισθό €550, της Ρουμανίας με €700, της Κροατίας με €874, της Λιθουανίας με €946, της Σλοβενίας με €1.000, της Σλοβακίας με €1.153, της Ελλάδας με €1.065, της Πολωνίας με €1.181, της Τσεχίας με μισθό €1.220, της Εσθονίας με μισθό €1.364, στη Μάλτα με €1.582.
Υπάρχουν όμως και πιο προνομιούχοι δημόσιοι υπάλληλοι, με ψηλότερες μέσες αμοιβές κάθε μήνα, σύμφωνα με την έκθεση. Ο μέσος μηνιαίος μισθός του δημόσιου υπαλλήλου στη Δανία €5.741, στη Σουηδία είναι €5.361, στη Φιλανδία και τη Νορβηγία €5.000, στο Λουξεμβούργο €4.500, στη Γερμανία €4.464, στην Ιταλία €4.400, στην Ιρλανδία €3.988, στην Γαλλία €3.236, στο Ηνωμένο Βασίλειο €3.159, στην Κύπρο €2.656, στην Ισπανία €2.380, στην Αυστρία €2.177.
Οι χώρες ομαδοποιούνται σε τρεις ομάδες, με βάση την έκθεση. Στην πρώτη, ένας ικανός αριθμός χωρών συγκεντρώνεται στην περιοχή των αποδοχών €500-€1.500 και σε τιμές δείκτη καταναλωτικών αγαθών από 40-80. Στην ομάδα αυτή ανήκει η Ελλάδα, Μάλτα, Λιθουανία, Πορτογαλία, Λετονία, Βουλγαρία. Η ομάδα αυτή αντιστοιχεί σε χαμηλά επίπεδα αποδοχών αλλά και σε χαμηλά έως μέτρια επίπεδα ακρίβειας καταναλωτικών προϊόντων.
Η επόμενη ομάδα αποτελείται από 9 περιπτώσεις χωρών, οι οποίες εμφανίζουν αυξημένες αποδοχές και τιμές καταναλωτικών προϊόντων. Σε αυτή την ομάδα περιλαμβάνεται η Κύπρος όπως και η Αυστρία, Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία, Ολλανδία. Τέλος, μια τρίτη ομάδα περιλαμβάνει τις χώρες με τις υψηλότερες αποδοχές αλλά και τον υψηλότερο δείκτη τιμών. Σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγονται η Φιλανδία, Δανία, Σουηδία, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Ιταλία.
Με βάση την έρευνα οι δαπάνες στέγασης και παροχών ανά έτος στην Κύπρο είναι €8.529 και οι ετήσιες δαπάνες υγείας και παιδείας ανά κάτοικο είναι €3.449 και ο μέσος μισθός δημοσίου υπαλλήλου €2.656. Στο Βέλγιο που ο μέσος μηνιαίος μισθός του δημοσίου υπαλλήλου είναι €2.700, κοντά στα επίπεδα της Κύπρου, οι δαπάνες για στέγαση και παροχών ανά έτος είναι €10.366 και για υγεία και παιδεία €2.936. Στην Ισπανία ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι €2.380 και οι ετήσιες δαπάνες για στέγαση €9.667 και για υγεία και παιδεία €2.112.
Μισθός – στόχος
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της μελέτης που διενήργησε η ΑΔΕΔΥ είναι η απαιτούμενη μεταβολή στις αποδοχές προκειμένου να επιτευχθεί η άριστη τιμή του δείκτη για κάθε χώρα. Για την Ελλάδα υπολογίζεται ότι οι αποδοχές από €1.065 θα πρέπει να αυξηθούν κατά 160% και να φθάσουν τις €2.766 εφόσον δεν μεταβληθεί το κόστος ζωής. Για την Κύπρο υπολογίζεται οι αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων να αυξηθούν κατά 34,9% και να φθάσουν €3.584. Στο Βέλγιο η αύξηση υπολογίζεται στο 86,6% και η τιμή στόχος για τις αποδοχές να είναι €5.037. Στην Ιταλία η αύξηση υπολογίζεται 33% για να επιτευχθεί άριστη τιμή του δείκτη με την τιμή στόχο του δημοσίου υπαλλήλου να είναι €5.851. Στο Λουξεμβούργο η αύξηση υπολογίζεται 115% για να φθάσει ο μέσος μισθός €9.677, στην Πορτογαλία η αύξηση υπολογίζεται 165,3% για τιμή στόχου μηνιαίου μισθού €2.653. Στη Σουηδία, στη Βουλγαρία, στην Τσεχία, Λιθουανία, Μάλτα δεν υπάρχει μεταβολή στις τιμές στόχους του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών.
Τι γίνεται με τη μονιμότητα
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι τι γίνεται με τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων στην Ευρώπη.
Ολλανδία: H μονιμότητα εξαρτάται από το εργατικό δίκαιο. Σε γενικές γραμμές, η σύμβαση ενός χρόνου αυτομάτως μετατρέπεται σε σύμβαση αορίστου χρόνου μετά τη συμπλήρωση τριών ετών εργασίας. Βεβαίως η σύμβαση ενός έτους μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί σε σύμβαση αορίστου χρόνου αν υπάρχει καλή συνεργασία.
Βέλγιο: Υπάρχουν τρεις κατηγορίες δημοσίων υπαλλήλων. Αυτοί που δεν έχoυν σύμβαση εργασίας αλλά δουλεύουν σύμφωνα με τους κανόνες του καταστατικού, ενός συνόλου κανόνων και κανονιστικών κειμένων που ορίζει όλες τις πτυχές της νομικής κατάστασης του υπαλλήλου (πρόσληψη, δικαιώματα και καθήκοντα, απουσίες, μόρφωση). Αυτοί που κατέχουν μόνιμη θέση στο δημόσιο και αυτοί που δουλεύουν στο δημόσιo με κανονική σύμβαση εργασίας αορίστου ή ορισμένου χρόνου.
Ιρλανδία: Οι προσλήψεις προσωπικού γίνονται τόσο με γραπτές όσο και με προφορικές εξετάσεις έπειτα από δημόσιες προκηρύξεις που δημοσιεύονται στις εφημερίδες. Δεν υπάρχει ένα κεντρικό εξεταστικό σύστημα, αλλά ο κάθε δημόσιος φορέας διοργανώνει ξεχωριστές εξετάσεις. H εξέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων εξαρτάται από τους γενικούς διευθυντές των υπηρεσιών ή από το υπουργείο. Φινλανδία: Ισχύει μονιμότητα, ωστόσο υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες που μπορεί να οδηγήσουν ένα μόνιμο υπάλληλο εκτός δημοσίου. Είναι αρκετά συχνό να αναφέρονται στον Τύπο περιστατικά πειθαρχικών και μη παραπτωμάτων υψηλών στελεχών τα οποία οδηγούν στην αποπομπή τους.
Σουηδία: Οι δημόσιες υπηρεσίες διέπονται από ένα αποκεντρωμένο καθεστώς, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι σχεδόν ουδέποτε απεργούν. Ουσιαστικά δεν υπάρχει μονιμότητα ούτε στον στενό ούτε στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ακόμη και το μόνιμο προσωπικό μπορεί να απολυθεί σε περίπτωση που αυτό κριθεί απαραίτητο. Μόνο κάποιες ομάδες υπαλλήλων απολαμβάνουν το προνόμιο της μονιμότητας, για παράδειγμα οι δικαστές οι οποίοι μπορεί να απολυθούν μόνο αν διαπράξουν κάποιο έγκλημα.
Γερμανία: Οι προσλήψεις γίνονται χωρίς γραπτό διαγωνισμό. Γίνεται δημόσια προκήρυξη, οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν τα βιογραφικά τους και στη συνέχεια περνούν από ειδική μόνιμη επιτροπή, η οποία αποφασίζει για το ποιοι θα καλύψουν τις κενές θέσεις. H παραπάνω διαδικασία ακολουθείται τόσο στον στενό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. H ανέλιξη των υπαλλήλων εξαρτάται από τις επιδόσεις τους, οι οποίες αξιολογούνται κάθε δύο έτη από τους προϊσταμένους τους.
Πορτογαλία: Ισχύει μονιμότητα τόσο στον στενό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Οι προσλήψεις γίνονται με δημόσιο διαγωνισμό, ενώ δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο όργανο που κρίνει την εξέλιξη των εργαζομένων.
Αγγλία: Ισχύει μονιμότητα για τους περισσότερους δημοσίους υπαλλήλους, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό οι συμβασιούχοι και οι μερικώς απασχολούμενοι εργαζόμενοι.
Αυστρία: Στον δημόσιο τομέα απασχολούνται τόσο μόνιμοι υπάλληλοι όσο και συμβασιούχοι.
Ιταλία: Ισχύει η μονιμότητα τόσο στον στενό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Γαλλία: Σε ορισμένες θέσεις στις οποίες απαιτείται η στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό υπογράφονται συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Οι προσλήψεις για τους μόνιμους υπαλλήλους γίνονται με εθνικές εξετάσεις, ενώ η επιλογή των συμβασιούχων πραγματοποιείται από τις ίδιες τις υπηρεσίες αναλόγως των προσόντων τους. H ανέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων και η μετάθεσή τους σε ένα ανώτερο πόστο εξαρτάται από τα χρόνια εργασίας.
Ιταλία: Ισχύει η μονιμότητα τόσο στον στενό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Γαλλία: Σε ορισμένες θέσεις στις οποίες απαιτείται η στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό υπογράφονται συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Οι προσλήψεις για τους μόνιμους υπαλλήλους γίνονται με εθνικές εξετάσεις, ενώ η επιλογή των συμβασιούχων πραγματοποιείται από τις ίδιες τις υπηρεσίες αναλόγως των προσόντων τους. H ανέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων και η μετάθεσή τους σε ένα ανώτερο πόστο εξαρτάται από τα χρόνια εργασίας.