Τις τελευταίες μέρες έχει επανέλθει στην ατζέντα της πολιτικής συζήτησης η λέξη ακρίβεια, με αφορμή τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και του ηλεκτρικού ρεύματος, επηρεάζοντας τους προϋπολογισμούς χιλιάδων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, καθώς οι τιμές αυτών των δύο προϊόντων επηρεάζουν και τις τιμές πολλών άλλων.
To θέμα είναι πόσα χρήματα χρειάζεται μια οικογένεια για να ζήσει, πόσα είναι τα έξοδα που τρέχουν κάθε μήνα και πόσο μπορεί να αντέξει ένας οικογενειακός προϋπολογισμός. Ο διάμεσος μισθός στην Κύπρο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, είναι περίπου €1.500, ενώ άρχισε να συζητείται ευρέως σε ποιο επίπεδο πρέπει να καθοριστεί ο κατώτατος μισθός, ο οποίος με βάση εισήγηση της Κομισιόν θα πρέπει να είναι στο 60% των μέσων απολαβών των υπαλλήλων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, περίπου οι μισοί εργαζόμενοι στην Κύπρο λαμβάνουν μισθό μέχρι €1.500 και το 16,3% των εργαζομένων από €1.500 έως €2.000.
Υπάρχουν χιλιάδες ζευγάρια στην Κύπρο που έχουν να αποπληρώσουν στεγαστικό δάνειο. Το ποσό της δόσης εξαρτάται από το ύψος του δανείου, από τα χρόνια αποπληρωμής, καθώς και από το επιτόκιο. Για δάνειο ύψους €200.000, η μηνιαία δόση ανέρχεται περίπου στα 850 ευρώ τον μήνα, με διάρκεια αποπληρωμής τα 25 χρόνια. Φυσικά, όσο αυξάνεται το ποσό του δανείου τόσο αυξάνεται και η δόση, η οποία μπορεί να φθάσει ή να ξεπεράσει τα €1.000. Αν ένα ζευγάρι με δυο παιδιά επιλέξει να νοικιάσει διαμέρισμα τριών υπνοδωματίων, τα ενοίκια, με συντηρητικούς υπολογισμούς, δεν είναι κάτω από €750 – €800 και αν η επιλογή είναι σπίτι, τότε το ενοίκιο είναι πάνω από €1.000.
Σταθερά έξοδα κάθε χρόνο
Είναι πολλά τα έξοδα που καλείται να καλύψει μια οικογένεια, τόσο σε μηνιαία βάση, όσο και σε ετήσια. Κάθε χρόνο, καλείται να πληρώσει τέλη αποχευτικού, τα οποία καθορίζονται με βάση την εκτιμημένη αξία του σπιτιού, όπως έχει κοστολογηθεί από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, καθώς και από την επαρχία διαμονής. Επιπλέον, στα ετήσια έξοδα, περιλαμβάνονται τα τέλη σκυβάλων, το ύψος των οποίων καθορίζεται ανάλογα με τον δήμο ή την κοινότητα διαμονής. Σε αυτά πιθανό να πρέπει να υπολογιστούν και κάποιες ασφαλιστικές καλύψεις, που πολλοί τις πληρώνουν ετησίως.
Λογαριασμοί διμήνου
Οι λογαριασμοί του ηλεκτρικού ρεύματος, για τους οποίους γίνεται συζήτηση αυτές τις μέρες για προσωρινή μείωση, αποστέλλονται στα νοικοκυριά ανά δίμηνο. Το κόστος εξαρτάται από την κατανάλωση, γεγονός που καθορίζεται και από τα μέλη μιας οικογένειας, καθώς και τις διαθέσιμες ηλεκτρικές συσκευές. Με συντηρητικούς υπολογισμούς, το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος για το καλοκαίρι, λόγω και της χρήση των κλιματιστικών, ανέρχεται γύρω στα €250 με €270 ανά δίμηνο, αλλά δεν είναι οι λίγες οι φορές που έχουμε ακούσει από έναν φίλο ή γνωστό για τον υπερφορτωμένο λογαριασμό που του στάλθηκε.
Τον χειμώνα, μια οικογένεια έχει να υπολογίσει στα έξοδά της το πετρέλαιο που χρειάζεται για τη λειτουργία της θέρμανσης ή τα ξύλα, σε περίπτωση που χρησιμοποιείται τζάκι ή το ηλεκτρικό ρεύμα. Το ποσό σε αυτές τις περιπτώσεις εξαρτάται από τη χρήση της θέρμανσης, καθώς και την τιμή του πετρελαίου και των ξύλων την εκάστοτε χρονική περίοδο. Για τη θέρμανση, το ποσό για πετρέλαιο ενδεχομένως να φτάσει τα €200 με € 250 ανά μήνα. Υψηλό είναι και το κόστος της θέρμανσης με θερμοσυσσωρευτές, αν και επηρεάζει μια μικρή μερίδα του πληθυσμού, αφού μόνο 20.000 σπίτια διαθέτουν αυτού του είδους τη θέρμανση.
Ο λογαριασμός του νερού είναι επίσης ανά δίμηνο και κυμαίνεται γύρω στα 35 ευρώ για μια τριμελή οικογένεια. Το ποσό καθορίζεται από τη χρήση και την περιοχή, αν δηλαδή μια οικογένεια διαμένει σε δήμο ή κοινότητα. Στα μηνιαία έξοδα υπάρχει το internet, το οποίο είναι γύρω στα €35, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζεται, με πρόσθετη χρέωση, με συνδρομητική τηλεόραση, ιδιαίτερα για τους ποδοσφαιρόφιλους, καθώς και τα κινητά τηλέφωνα κάθε μέλους. Το ποσό λογαριασμού κινητής τηλεφωνίας εξαρτάται από τις ώρες ομιλίας και τη χρήση δεδομένων, καθώς και αν κάποιος έχει προσθέσει στον λογαριασμό ένα ποσό για την αγορά συσκευής. Κατά μέσο όρο, το ποσό κινητής τηλεφωνίας ανέρχεται στα 30-50 ευρώ ανά μέλος.
Από την παιδική ηλικία μέχρι τις σπουδές
Πέρα από τα πάγια έξοδα που έχει μια οικογένεια, υπάρχουν και τα έξοδα των παιδιών, το ύψος των οποίων εξαρτάται από την ηλικία. Όσο ένα παιδί βρίσκεται σε μικρή ηλικία, χρειάζεται τακτικές επισκέψεις στον παιδίατρο, αν και τώρα υπάρχει το ΓΕΣΥ, που προϋποθέτει μεν μια μηνιαία εισφορά, αλλά απαλλάσσει από μεγαλύτερα έξοδα, προγραμματισμένα ή και έκτακτα. Στα μηνιαία έξοδα περιλαμβάνεται το νηπιαγωγείο, για το οποίο οι χρεώσεις ποικίλλουν, ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσφέρουν, αν δηλαδή σε αυτές περιλαμβάνεται πρωινό, μεσημεριανό, απογευματινό, τις ώρες που θα κρατούν ένα παιδί, ακόμη και η περιοχή επηρεάζει το κόστος. Οι τιμές ξεκινούν συνήθως από €250. Το κόστος των κοινοτικών νηπιαγωγείων είναι σαφώς χαμηλότερο, αλλά δεν προσφέρονται σε όλες τις περιοχές. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει δεκτό ένα παιδί σε κοινοτικό νηπιαγωγείο είναι να συμπληρώσει τα 3 έτη και να μπορεί να αυτοεξυπηρετείται. Στα κριτήρια επιλογής, συμπεριλαμβάνεται η οικονομική κατάσταση μιας οικογένειας και η διαθεσιμότητα των θέσεων.
Υπάρχουν επίσης τα έξοδα των φροντιστηρίων ξένων γλωσσών ή τα έξοδα για χόμπι που έχει το παιδί και ανεβάζουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Ακόμη και όταν τελειώσει το λύκειο, τα έξοδα συνεχίζονται και είναι ακόμη μεγαλύτερα, ιδιαίτερα αν οι σπουδές γίνουν εκτός Κύπρου. Ουσιαστικά, σ’ αυτές τις περιπτώσεις το μικρότερο δυνατό κόστος εξόδων -πέραν των διδάκτρων για φοιτητές, αν απαιτούνται- είναι 800-1000 ευρώ, χωρίς να υπολογίζουμε αεροπορικά εισιτήρια για το πήγαινε-έλα.
Το αυτοκίνητο σπάει κόκκαλα
Ένα σημαντικό κόστος για όλους είναι αυτό του αυτοκινήτου. Το μηνιαίο ποσό για καύσιμα εξαρτάται από την τιμή της βενζίνης και του πετρελαίου, καθώς και από τα χιλιόμετρα που διανύει ένα αυτοκίνητο σε καθημερινή βάση. Κατά μέσο όρο, ένα ζευγάρι με δυο αυτοκίνητα, χρειάζεται γύρω στα €60-€80 ανά μήνα, για κοντινές αποστάσεις στην πόλη, γιατί πέρα από τις μετακινήσεις για τη δουλειά είναι και οι μετακινήσεις για τις δραστηριότητες των παιδιών. Αν επιλέξει μια οικογένεια να κάνει μια εκδρομή εκτός, σίγουρα θα χρειαστεί επιπρόσθετη βενζίνη. Πολύ χειρότερη είναι η κατάσταση για όσους χρησιμοποιούν το αυτοκίνητό τους για υπεραστικές διαδρομές σε καθημερινή βάση, καθώς αυτοί προφανώς θα χρειάζονται 150 έως και 300 ευρώ τον μήνα, αναλόγως αποστάσεων. Στα έξοδα αυτοκινήτου, συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα για επιδιορθώσεις-συντηρήσεις-ελαστικά και τα ετήσια τέλη κυκλοφορίας, τα οποία εξαρτώνται από την κατηγορία στην οποία ανήκει. Τα τέλη κυκλοφορίας για ένα μέσο αυτοκίνητο είναι από €80 έως €160. Αν τα αυτοκίνητα είναι περισσότερα σε ένα νοικοκυριό, προφανώς το κόστος πολλαπλασιάζεται. Για σέρβις μία φορά τον χρόνο, ένα ζευγάρι με δυο αυτοκίνητα πρέπει να υπολογίζει ότι θα χρειαστεί περίπου 300- 400 ευρώ ετησίως για ένα απλό σέρβις.
Στα ετήσια έξοδα είναι επίσης η ασφάλεια του αυτοκινήτου, η οποία εξαρτάται και αυτή από διάφορους παράγοντες, όπως το είδος του αυτοκινήτου, η ηλικία του οδηγού και κατά πόσο αυτός έχει προκαλέσει ατυχήματα στο παρελθόν. Στην τελευταία περίπτωση, αυξάνεται για κάποιο διάστημα η χρέωση της ασφάλειας. Το ποσό εξαρτάται επίσης από την ασφαλιστική εταιρεία της επιλογής μας και κατά πόσο το αυτοκίνητο μας έχει περιεκτική κάλυψη (full ασφαλισμένο) ή υποχρεωτική κάλυψη έναντι τρίτου. Ένα ζευγάρι με δυο αυτοκίνητα πρέπει να υπολογίζει τουλάχιστον γύρω στα €600 με €650 τον χρόνο για την ασφάλεια.
Έξοδα για σούπερ μάρκετ και αρτοποιείο ή για έτοιμο φαγητό
Ένα σημαντικό έξοδο για μια οικογένεια είναι το ποσό που δαπανεί στο σούπερ μάρκετ, το οποίο εξαρτάται από τη διατροφή, αν δηλαδή καταναλώνει περισσότερο κρέας, αν καταναλώνονται βιολογικά προϊόντα αλλά και από την ηλικία και τον αριθμό των παιδιών. Καθοριστικό ρόλο για τα έξοδα στο σούπερ μάρκετ διαδραματίζει η επιλογή των μελών της οικογένειας να ετοιμάζουν φαγητό στο σπίτι για όλα τα γεύματα ή για κατανάλωση στη δουλειά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, χρειάζονται περισσότερες προμήθειες. Στη δεύτερη περίπτωση, αυξάνεται το καθημερινό κόστος στο αρτοποιείο, για φρέσκο ψωμί, φραντζολάκια και γάλα. Για μια οικογένεια, με 3 μέλη, το εβδομαδιαίο κόστος για σούπερ μάρκετ ενδεχομένως να κυμαίνεται από €100 και άνω και για το αρτοποιείο τα €15 -€25 ανά δύο με τρεις μέρες. Για κάποιες οικογένειες που για κάποιους λόγους δεν μαγειρεύουν καθημερινά στο σπίτι, θα πρέπει να υπολογιστεί και ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσό για αγορά έτοιμου φαγητού.
Τα καθημερινά μικροέξοδα στοιχίζουν
Ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα ενός ζευγαριού, επιλέγει κατά πόσο θα καταναλώνει το ένα γεύμα της ημέρας, για παράδειγμα το μεσημεριανό, στην εργασία του. Στα προσωπικά έξοδα είναι οι καφέδες, τα τσιγάρα, σε περίπτωση που κάποιος είναι καπνιστής. Στα έξοδα της οικογένειας συμπεριλαμβάνονται σε κάποιες περιπτώσεις και μια έξοδος για φαγητό ή ψυχαγωγία ή για κάποια κοινωνική υποχρέωση. Στα πιο πάνω έξοδα, δεν έχει υπολογιστεί το κόστος ένδυσης – υπόδησης και η ψυχαγωγία, ιδιαίτερα των παιδιών, που εκτινάσσουν κατά διαστήματα τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Στα έξοδα υπάρχουν και τα απρόοπτα που προκύπτουν κατά καιρούς, κάποια ζημιά ή βλάβη στο σπίτι ή το κόστος ανανέωσης εξοπλισμού ή συντήρησης.
Θεανώ Θειοπούλου /Insider