του Τάσου Τουμασή
Οι κοινές αξίες, οι έννοιες, οι αρχές και οι άτυποι κανόνες δημιουργούν κοινά πρότυπα και κριτήρια σε όλους τους εργαζόμενους σχετικά με το τι είναι σωστό ή λάθος, τι είναι καλό και τι κακό, τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο, τι είναι επείγον και τι όχι.
Οι οργανισμοί λειτουργούν, αναπτύσσονται και εξελίσσονται μέσα σε ένα περιβάλλον που συνεχώς αλλάζει και διαμορφώνεται. Η βασική προϋπόθεση επιβίωσής τους είναι η παρακολούθηση και προσαρμογή στις εξελίξεις και στις αλλαγές του εξωτερικού περιβάλλοντος και η αποτελεσματική διοίκηση των ανθρώπων τους. Το ανθρώπινο δυναμικό είναι ο βασικότερος παράγοντας επιτυχίας ενός οργανισμού.
Η αντίδραση στις εξωτερικές αλλαγές σκοπό έχει να υποστηρίζει και να μεθοδεύει την εξέλιξη και να τροχοδρομεί την επιτυχία του οργανισμού. Στηρίζεται σε διάφορα μοντέλα και θεωρίες που προέρχονται από την στρατηγική, την οργανωτική συμπεριφορά και ψυχολογία, την ηγεσία και τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων.
Ο τρόπος οργάνωσης και το χρονοδιάγραμμα που ακολουθεί ο οργανισμός για την υλοποίηση των αλλαγών, κατατάσσει την αλλαγή σε δραστική-άμεση ή σταδιακή.
OI δραστικές αλλαγές
Δραστικές αλλαγές υιοθετούνται είτε όταν o οργανισμός αντιμετωπίζει τεράστιο εσωτερικό πρόβλημα είτε λόγω έντονου ανταγωνισμού και δεν υπάρχει το χρονικό περιθώριο για υιοθέτηση σταδιακών αλλαγών, όπως η είσοδος νέων μεγαλομετόχων, αλλαγή στον τρόπο διοίκησης ή και η είσοδος στην αγορά κάποιου ανταγωνιστή που αλλάζει τις ισορροπίες. Η δραστική αλλαγή εμπεριέχει και την έννοια του «διαγράφω την υφιστάμενη κατάσταση και αρχίζω από το μηδέν». Το βασικό μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι προκαλούνται πολλά και αλυσιδωτά εσωτερικά προβλήματα με κυριότερο την αντίσταση κατά της αλλαγής.
Στα σταδιακά προγράμματα αλλαγών υπάρχουν μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα για να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί αποτελεσματικότερα η αλλαγή. Την αλλαγή μπορείς να την διαχειριστείς καλύτερα και με τρόπο ώστε να μην προκαλεί εσωτερικά προβλήματα ή τουλάχιστον να αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Μπορεί να αφορούν ένα τμήμα του οργανισμού ή ολόκληρο τον οργανισμό. Να είναι προγράμματα μικρού εύρους και να αφορούν μια καινούρια πολιτική αλλά και μεγάλου με αλλαγή κουλτούρας ή προσέγγισης σε κάποια θέματα.
Η κουλτούρα
Ο όρος κουλτούρα αναφέρεται στο σύνολο των πρακτικών, των γνώσεων, των τρόπων συμπεριφοράς και των κωδίκων επικοινωνίας ενός ατόμου, μιας κοινωνίας, ενός οργανισμού. Η κουλτούρα αποτελεί το θεμελιώδες συστατικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τόσο τα μεμονωμένα άτομα, όσο και τις ομάδες ατόμων ή τους οργανισμούς καθώς προσδιορίζει τον τρόπο που σκέπτονται και δρουν. Η κουλτούρα είναι κάτι το οποίο μαθαίνεται από γενιά σε γενιά, µέσω διδασκαλίας, μίμησης, γνώσεων, αξιών και άλλων παραγόντων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά, όπως για παράδειγμα η ροπή στην καινοτομία, στην αυστηρή τήρηση της ιεραρχίας και η εκπαιδευτική κουλτούρα. Για έναν οργανισμό η εφαρμογή της «κατάλληλης κουλτούρας» μπορεί να προσδώσει σειρά ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων.
Αίσθηση ταυτότητας
Η οργανωτική κουλτούρα που υιοθετούν οι εργαζόμενοι ενός οργανισμού, έχει αναγνωριστεί ως ο κυρίαρχος παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την απόδοση του ίδιου του οργανισμού και κατά συνέπεια την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, αφού δίνει µία αίσθηση ταυτότητας και ενισχύει τον βαθμό δέσμευσης προς το σύνολο. Οι διάφοροι τύποι της οργανωτικής κουλτούρας ευνοούν ή δυσχεραίνουν τη λειτουργικότητα του οργανισμού, επηρεάζοντας είτε θετικά είτε αρνητικά τις παρεχόμενες του υπηρεσίες.
Η οργανωτική κουλτούρα ενός οργανισμού προσδίδει στο ανθρώπινο δυναμικό µια αίσθηση ταυτότητας. Εντάσσει τους εργαζόμενους σε ένα ευρύτερο συλλογικό πλαίσιο για το οποίο ενδιαφέρονται για την καλύτερη δυνατή λειτουργία του. Μειώνει τις κοινωνικές αβεβαιότητες και οδηγεί τα άτομα σε κοινή κατεύθυνση και συνεργασία. Οι κοινές αξίες, οι έννοιες, οι αρχές και οι άτυποι κανόνες δημιουργούν κοινά πρότυπα και κριτήρια σε όλους τους εργαζομένους σχετικά µε το τι είναι σωστό ή λάθος, τι είναι καλό και τι κακό, τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο, τι είναι επείγον και τι µη επείγον. Επιπρόσθετα εξασφαλίζουν την ατομική πρωτοβουλία και την αυτοπειθαρχία δίνοντας την ελευθερία στα άτομα να χρησιμοποιήσουν την κρίση και τη δημιουργικότητα τους.
Τα εμπόδια
Βασικό μειονέκτημα αποτελεί η δημιουργία εμποδίων στην αλλαγή. Μια ισχυρή οργανωτική κουλτούρα µε ξεκάθαρες συμπεριφορές και αξίες που είχαν λειτουργήσει στο παρελθόν µε επιτυχία, τείνει να απορρίπτει δομικές αλλαγές, µε αποτέλεσμα να µην μπορεί να προσαρμοστεί στις καινούριες συνθήκες. Ο οργανισμός παραμένει προσκολλημένος στην κουλτούρα και στους συγκεκριμένους κανόνες, αντί να ακολουθήσει την αλλαγή. Άλλο μειονέκτημα της οργανωτικής κουλτούρας είναι ότι μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις μέσα στον οργανισμό, επειδή υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα αντίληψης και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διαφορετική ικανότητα στην προσαρμοστικότητα. Οι επιτυχημένοι οργανισμοί έχουν την ικανότητα να απορροφούν την καινοτομία στις οργανωτικές τους διαδικασίες κουλτούρας και διαχείρισης. Μια κουλτούρα που ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και την καινοτομία για την επίλυση προβλημάτων, θεωρεί τη δημιουργικότητα ως επιθυμητή και αυτονόητη αλλά και ευνοεί τα καινοτόμα άτομα ως πρότυπα.
Το να αλλάξει η οργανωτική κουλτούρα ενός οργανισμού είναι πολύ δύσκολο. Όμως οι κουλτούρες αλλάζουν. Όσο μικρότερος είναι ο οργανισμός, τόσο λιγότερο εδραιωμένη είναι η κουλτούρα του, αλλά και τόσο ευκολότερο για τη διοίκηση να επικοινωνήσει τις καινούριες της αξίες και προσεγγίσεις. Όσο πιο ευρέως διαδεδομένη είναι μία κουλτούρα τόσο δυσκολότερα αλλάζει.
Οι προσπάθειες που καταβάλλονται με στόχο να αλλάξει η οργανωτική κουλτούρα ενός οργανισμού συνήθως δεν φέρουν άμεσα ή δραματικά αποτελέσματα. Η αλλαγή κουλτούρας είναι μια μακρά διαδικασία που χρειάζεται χρόνια να δώσει καρπούς. Απαιτείται στρατηγική στη διοίκηση των αλλαγών, διότι βοηθά στην στοχοπροσήλωση των ενεργειών και δίνει ένα σαφές πλαίσιο που θα λειτουργούν τα στελέχη και οι εργαζόμενοι. Λειτουργεί ως ενοποιητικός μηχανισμός και αναγκάζει την ηγεσία να σκέφτεται προληπτικά, βελτιώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητά της.
Πηγή: Insider