Το 2020 ξεκίνησε μάλλον δυσοίωνα καθώς κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους, ο πλανήτης βρέθηκε αντιμέτωπος με την προσπάθεια διαχείρισης μιας νέας πανδημίας, του κορωνοϊού COVID-19. Οι πολιτικοί ηγέτες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τη μεγαλύτερη πρόκληση μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, η οποία πιθανόν να αποτελέσει τη συντομότερη και βαθύτερη ύφεση στην ιστορία. Το σίγουρο είναι πως η επόμενη μέρα μετά το πέρας της πανδημίας θα μας βρει όλους μπροστά σε νέα δεδομένα και ο τρόπος με τον οποίο ζούμε πιθανόν να μην είναι ποτέ πια ο ίδιος. Καθώς καμιά χώρα δεν θα μείνει αλώβητη, όταν φτάσει η ώρα της επιστροφής στην ομαλότητα της καθημερινότητας θα μετρήσουμε πρώτα τις πληγές μας και στη συνέχεια, θα επαναπροσδιορίσουμε τα διδάγματα που πήραμε από τη διαχείριση αυτής της κρίσης.
Πρώτιστο μέλημα στην παρούσα φάση είναι η διατήρηση της υγείας του κοινωνικού συνόλου, ωστόσο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι πρόνοιες οι οποίες θα διασφαλίσουν τη συνέχεια της επιχειρηματικότητας και τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας. Η τηλεργασία, η εργασία από απόσταση, είναι μια μέθοδος οργάνωσης της εργασίας την οποία κλήθηκαν να εφαρμόσουν εκατομμύρια εργαζόμενοι ανά τον κόσμο αυτούς τους μήνες και παρόλο που ως μέθοδος στο εξωτερικό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη, στην Κύπρο συναντούσε μέχρι τώρα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης.
Τραγική ειρωνεία είναι πως η διαχείριση της εν λόγω κρίσης συμπίπτει με μια εποχή όπου η Κυπριακή Δημοκρατία έχει θέσει ως έναν από τους κυρίαρχους της στόχους την ψηφιακή μεταρρύθμιση του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και έχει μόλις πρόσφατα προχωρήσει με τη σύσταση του Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, που θα εργαστεί προς αυτή την κατεύθυνση. Η κυπριακή κυβέρνηση, σε διάστημα μόλις δέκα ημερών κλήθηκε να στραφεί στην ψηφιακή εφαρμογή των υπηρεσιών της και να αναθεωρήσει πολλές από τις μέχρι τώρα γραφειοκρατικές διαδικασίες που αποτελούσαν τροχοπέδη στην άμεση διεκπεραίωση των εργασιών της.
Παράλληλα, αναδείχθηκε η σημαντικότητα των υπηρεσιών τεχνητής νοημοσύνης στο εργασιακό περιβάλλον καθώς οι επιχειρήσεις κλήθηκαν όπου είναι εφικτό και προς όφελος της συνέχισης των λειτουργιών τους να ζητήσουν από το ανθρώπινο δυναμικό τους να εφαρμόσουν την εξ αποστάσεως εργασία. Ακόμη και παραδοσιακές επιχειρήσεις οι οποίες ως επί το πλείστον απασχολούνταν με το λιανικό ή χονδρικό εμπόριο και η κύρια δράση τους εστίαζε στην ανθρώπινη συναναστροφή, έχουν εντοπίσει την ανάγκη διεύρυνσης των υπηρεσιών τους μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου προς διασφάλιση του κύκλου εργασιών τους. Καταγράφεται πια τεράστια αύξηση στην κίνηση δεδομένων ως αποτέλεσμα της ανάγκης επικοινωνίας των πολιτών, ενώ ειδικές πλατφόρμες τηλεργασίας και τηλεδιασκέψεων δέχονται μεγάλη κινητικότητα ως προς τον αριθμό των χρηστών τους. Επίσης, πολλά είναι τα προβλήματα που δημιουργούνται ένεκα της χρήσης των εταιρικών λογισμικών συστημάτων από μεμονωμένους χρήστες και η διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων απειλείται από τυχόν κυβερνοεπιθέσεις.
Η μέχρι τώρα εμπειρία που αποκομίζουμε από την εμπειρία της τηλεργασίας καταγράφει τόσο θετικά όσο και αρνητικά αποτελέσματα. Παρατηρείται ότι σε συντηρητικά εταιρικά περιβάλλοντα η τηλεργασία μπορεί να μειώσει την αποδοτικότητα των υπαλλήλων, οι οποίοι πρέπει να δίνουν συνεχή αναφορά στους προϊστάμενους τους προκειμένου να αποδείξουν τον όγκο παραγόμενης εργασίας τους. Επίσης, σε επιχειρήσεις όπου η εταιρική κουλτούρα κατέχει καθοριστικό ρόλο ως προς το πώς συμπεριφέρονται οι εργαζόμενοι τόσο μεταξύ τους όσο και προς τις σχέσεις τους με τους ανώτερους και τους πελάτες τους, κλυδωνίζεται και καταρρέει. Η έλλειψη επικοινωνίας, η δημιουργία διοικητικού χάους και η κατακόρυφη αύξηση του άγχους που προκύπτει από την κουλτούρα εργασίας του 996 (δηλαδή από τις 9 π.μ. μέχρι τις 9 μ.μ., έξι μέρες τη βδομάδα), συγκαταλέγονται επίσης στις αρνητικές συνέπειες που μπορούν να επέλθουν ένεκα της κοινωνικής αποστασιοποίησης και που ενδεχομένως μπορούν να βλάψουν τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης.
Στα θετικά πιστώνεται η αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων απουσία φυσικών παρεμβάσεων που συναντώνται στον εργασιακό χώρο από συναδέλφους και άλλες προγραμματισμένες συναντήσεις. Επίσης, μειώνεται το ρίσκο απώλειας της παραγωγικότητας ένεκα της κίνησης και της δυσφορίας που δημιουργείται κατά τη μεταφορά στον χώρο εργασίας, ενώ διασφαλίζεται περισσότερος ποιοτικός χρόνος για τα μέλη της οικογένειας. Μακροπρόθεσμα, είναι πολλαπλάσια τα οφέλη που προκύπτουν από την υιοθέτηση αυτής της μορφής απασχόλησης, καθώς οι επιχειρήσεις μπορούν να μειώσουν το λεγόμενο «brain drain» και ταυτόχρονα, να μετριάσουν το λειτουργικό τους κόστος από την αξιοποίηση λιγότερων τετραγωνικών για τη στέγαση των αναγκών τους και την εξοικονόμηση ενέργειας.
Η κρίση που έφερε η πανδημία του COVID-19 σηματοδοτεί την εποχή όπου πρέπει να επαναπροσδιοριστούν οι σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, με στόχο την εδραίωση της εταιρικής κουλτούρας. Καθώς τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια ανισορροπία όσον αφορά την εξισορρόπηση της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, προβλέπεται ότι θα αυξηθεί η ανάγκη υιοθέτησης της τηλεργασίας όπου είναι εφικτό, έστω και αν αυτό θα εφαρμόζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Αναντίλεκτα, η εποχή της Παγκοσμιοποίησης έχει αλλάξει άρδην τα δεδομένα της πληθυσμιακής συναναστροφής και είναι πλέον πρόδηλο πόσο αλληλένδετοι είναι ο ένας άνθρωπος με τον άλλο απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη. Με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί μια άλλη τεράστια απειλή για την ανθρωπότητα, θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον και γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχουν οι απαιτούμενοι σχεδιασμοί τόσο από πλευράς κυβερνήσεων όσο και από πλευράς επιχειρηματικού κόσμου για την έγκαιρη αντιμετώπιση τής όποιας κρίσης προκύψει ξανά.
Άντρια Λαού
Επικεφαλής Γραφείου Λεμεσού-Πάφου, Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ)