Νομοθετικό πλαίσιο για την τηλεργασία, με πρότυπο τα όσα υιοθετήθηκαν στην Ελλάδα, φαίνεται να προωθεί το υπουργείο Εργασίας, για ρύθμιση της εξ αποστάσεως εργασίας, που εδραιώθηκε το τελευταίο διάστημα εξ ανάγκης και συγκεκριμένα εξαιτίας της πανδημίας.
Το θέμα φαίνεται μάλιστα να είναι υψηλά στις προτεραιότητες της υπουργού Εργασίας Ζέτας Αιμιλιανίδου και σύμφωνα με πληροφορίες μας έχει ήδη γίνει αρκετή προεργασία για προώθηση σχετικού νομοθετήματος. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας αυτής έγινε ήδη συζήτηση και στην πρόσφατη συνεδρία του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος, με τους κοινωνικούς εταίρους, στους οποίους η υπουργός μόλις προ μερικών ημερών απέστειλε το νομοσχέδιο της ελληνικής Κυβέρνησης για την τηλεργασία, ζητώντας τις απόψεις τους. Μάλιστα, σε σχετική επιστολή προς τους εκπροσώπους των εργοδοτικών οργανώσεων και των συντεχνιών ζήτησε εάν είναι δυνατόν να έχει τις παρατηρήσεις τους και τα σχόλια τους πριν την επόμενη συνεδρίαση του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος, που θα πραγματοποιηθεί στις XNUMX Σεπτεμβρίου, στα γραφεία της ΣΕΚ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι έγγραφο εργασίας για την τηλεργασία ετοίμασε και η Επίτροπος Νομοθεσίας και προωθήθηκε ήδη στην υπουργό Εργασίας, καθώς επίσης και ότι για το θέμα οι κοινωνικοί εταίροι σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατέληξαν σε συμφωνία – πλαίσιο από το 7 η οποία, όμως, ουδέποτε κυρώθηκε από τους κοινωνικούς εταίρους στην Κύπρο.
Ως εκ τούτου, οι νομοθετικές ρυθμίσεις για το θέμα είναι αυτές που προκρίνονται από το αρμόδιο υπουργείο, το οποίο μάλιστα ενέταξε τις δράσεις του γύρω από το θέμα και στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της χώρας. Στόχος, βάσει των όσων παρουσίασε πρόσφατα η υπουργός είναι όχι μόνο η εισαγωγή νομοθεσίας για τη ρύθμιση της τηλεργασίας, με στόχο τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά και η εφαρμογή σχεδίου επιδότησης της απασχόλησης με τηλεργασία. Το εν λόγω σχέδιο θα προβλέπει 2002μηνη επιδότηση με υποχρέωση XNUMXμηνης απασχόλησης.
Ως αποτέλεσμα, το πλαίσιο νομοθετικής ρύθμισης για το θέμα είναι αυτό που υποστηρίζεται από το αρμόδιο υπουργείο, το οποίο ενσωμάτωσε επίσης σχετικές δράσεις στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της χώρας. Ο στόχος, με βάση τα όσα παρουσίασε πρόσφατα ο υπουργός, δεν είναι μόνο η θέσπιση νομοθεσίας για τη ρύθμιση της εξ αποστάσεως εργασίας, που αποσκοπεί στην εξασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά και η εφαρμογή της επιδότησης της εργασίας από απόσταση. Το εν λόγω σχέδιο προβλέπει δέκαμηνη επιδότηση ήταν υποχρέωση εργασίας τουλάχιστον 12 μηνών.
Η ελληνική τηλεργασία
Βάσει του ελληνικού νομοθετήματος, για το οποίο η υπουργός Εργασίας ζήτησε τις απόψεις των κοινωνικών εταίρων, η τηλεργασία «είναι η εξ αποστάσεως παροχή της εξαρτημένης εργασίας του εργαζομένου και με τη χρήση της τεχνολογίας, δυνάμει της σύμβασης εργασίας πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης, η οποία θα μπορούσε να παρασχεθεί και από τις εγκαταστάσεις του εργοδότη».
Όπως προβλέπει το ελληνικό πλαίσιο, η τηλεργασία συμφωνείται μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, κατά την πρόσληψη ή και αργότερα με τροποποίηση της σύμβασης εργασίας.
Σύμφωνα με το ίδιο πλαίσιο, κατ’ εξαίρεση, εφόσον η εργασία μπορεί να παρασχεθεί εξ αποστάσεως, η τηλεργασία μπορεί να εφαρμόζεται και για λόγους υγείας. Συγκεκριμένα, είτε «μετά από απόφαση του εργοδότη, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, η συνδρομή των οποίων διαπιστώνεται με απόφαση του Υπουργού Υγείας και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού και για όσο χρόνο διαρκούν οι λόγοι αυτοί» αλλά και μετά από αίτημα του ίδιου του εργαζομένου, σε περίπτωση τεκμηριωμένου κινδύνου της υγείας του, ο οποίος θα αποφευχθεί αν εργάζεται μέσω τηλεργασίας και όχι στις εγκαταστάσεις του εργοδότη και για όσο χρόνο διαρκεί ο κίνδυνος αυτός.
Οι παθήσεις, τα νοσήματα ή οι αναπηρίες του εργαζόμενου, που μπορούν να τεκμηριώσουν τον κίνδυνο της υγείας του, καθώς και τα δικαιολογητικά, οι αρμόδιοι φορείς και η διαδικασία για την τεκμηρίωση του κινδύνου αυτού, θα καθορίζονται με υπουργικές αποφάσεις των αρμοδίων αρχών.
Ο λογαριασμός στον εργοδότη
Το ελληνικό νομοθέτημα απαντά και σε ένα από τα ερωτήματα που προκύπτουν αρκετές φορές για το πρόσθετο κόστος που προκύπτει για τον εργαζόμενο που δουλεύει με τηλεργασία, θέμα που απασχολεί και τους κοινωνικούς εταίρους στην Κύπρο.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, κατά την τηλεργασία ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος που προκαλείται στον εργαζόμενο από τη μορφή αυτή εργασίας, ήτοι το κόστος του εξοπλισμού, εκτός εάν συμφωνηθεί να γίνεται χρήση εξοπλισμού του εργαζομένου, των τηλεπικοινωνιών, της συντήρησης του εξοπλισμού και της αποκατάστασης των βλαβών. Αναφέρεται μάλιστα πως -ο εργοδότης- παρέχει στον εργαζόμενο τεχνική υποστήριξη για την παροχή της εργασίας του και αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τις δαπάνες επισκευής των συσκευών που χρησιμοποιούνται για την εκτέλεσή της ή να τις αντικαταστήσει σε περίπτωση βλάβης. Η υποχρέωση αυτή, προστίθεται, αφορά και στις συσκευές που ανήκουν στον εργαζόμενο, εκτός εάν στη σύμβαση ή στη σχέση εργασίας ορίζεται διαφορετικά. Διευκρινίζεται, επίσης, πως στη σύμβαση ή στη σχέση εργασίας ορίζεται ο τρόπος χρηματικής αποκατάστασης εκ μέρους του εργοδότη του ως άνω κόστους, καθώς και του κόστους, σε μηνιαία βάση, της χρήσης του οικιακού χώρου εργασίας του εργαζομένου. «Οι σχετικές δαπάνες δεν αποτελούν αποδοχές, αλλά εκπιπτέα δαπάνη για την εργοδοτική επιχείρηση, δεν υπόκεινται σε οποιοδήποτε φόρο ή τέλος ούτε οφείλονται επί αυτών ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη ή εργαζομένου, υπολογίζονται αναλογικώς προς τη συχνότητα και τη διάρκεια της τηλεργασίας, την παροχή ή όχι εξοπλισμού και κάθε άλλο σχετικό στοιχείο», προστίθεται.
Αναφέρεται επίσης ότι ο εργοδότης παρέχει στον εργαζόμενο τεχνική υποστήριξη για την εργασία του και αποζημίωση για το κόστος επισκευής των συσκευών που χρησιμοποιούνται ή αντικατάστασής τους σε περίπτωση τεχνικών δυσλειτουργιών. Αυτή η υποχρέωση, όπως σημειώθηκε, περιλαμβάνει επίσης τις συσκευές που ανήκουν στον εργαζόμενο, εκτός εάν η σύμβαση εργασίας ορίζει διαφορετικά.
Διευκρινίζεται περαιτέρω ότι η συμφωνία ή η σχέση εργασίας καθορίζει σαφώς την αμοιβή των εργοδοτών για το προαναφερθέν κόστος καθώς και τις μηνιαίες δαπάνες για τη χρήση του σπιτιού των εργαζομένων.
«Οι σχετικές δαπάνες δεν είναι μισθός, αλλά κόστος για τον εργοδότη, δεν υπόκεινται σε φόρο ή τέλος, ούτε υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη ή εργαζομένου και υπολογίζονται ανάλογα με τη συχνότητα και τη διάρκεια της εξ αποστάσεως εργασίας, την παροχή ή μη εξοπλισμού και οποιωνδήποτε άλλων σχετικών στοιχείων.
Δικαίωμα στην αποσύνδεση
Σημαντικό στα όσα προωθούνται είναι και το δικαίωμα στην αποσύνδεση λόγω τηλεργασίας, το οποίο διασφαλίζεται μέσα από τις ρυθμίσεις που εξετάζει το υπουργείο Εργασίας στη βάση του ελληνικού νομοσχεδίου.
Για το συγκεκριμένο, το νομοθέτημα αναφέρει πως ο τηλεργαζόμενος έχει δικαίωμα αποσύνδεσης, το οποίο συνίσταται στο δικαίωμά του να απέχει πλήρως από την παροχή της εργασίας του και, ιδίως, να μην επικοινωνεί ψηφιακώς και να μην απαντά σε τηλεφωνήματα, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή σε οποιασδήποτε μορφής επικοινωνία εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του. Διευκρινίζεται περαιτέρω πως απαγορεύεται κάθε δυσμενής διάκριση σε βάρος τηλεργαζομένου, επειδή άσκησε το δικαίωμα αποσύνδεσης και πως «τα τεχνικά και οργανωτικά μέσα, που απαιτούνται για να εξασφαλίσουν την αποσύνδεση του τηλεργαζομένου από τα ψηφιακά εργαλεία επικοινωνίας και εργασίας αποτελούν υποχρεωτικούς όρους της σύμβασης τηλεργασίας και συμφωνούνται μεταξύ του εργοδότη και των εκπροσώπων των εργαζομένων στην επιχείρηση ή εκμετάλλευση».
Ο εργοδότης υποχρεούται επίσης εντός οκτώ ημερών από την έναρξη της τηλεργασίας να γνωστοποιήσει στον εργαζόμενο, με οποιονδήποτε πρόσφορο τρόπο, περιλαμβανομένου και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τους όρους εργασίας που διαφοροποιούνται λόγω της τηλεργασίας, οι οποίοι πρέπει να περιλαμβάνουν πέραν του δικαιώματος αποσύνδεσης τουλάχιστον τα ακόλουθα:
Την ανάλυση του πρόσθετου κόστους, με το οποίο επιβαρύνεται περιοδικώς ο τηλεργαζόμενος από την τηλεργασία, ιδίως, το κόστος τηλεπικοινωνιών, του εξοπλισμού και της συντήρησής του και τους τρόπους κάλυψής του από τον εργοδότη.
Τον αναγκαίο για την παροχή τηλεργασίας εξοπλισμό, τον οποίο διαθέτει ο τηλεργαζόμενος ή του παρέχει ο εργοδότης και τις διαδικασίες τεχνικής υποστήριξης, συντήρησης και αποκατάστασης των βλαβών του εξοπλισμού αυτού.
Οποιουσδήποτε περιορισμούς στη χρήση του εξοπλισμού ή εργαλείων πληροφορικής, όπως το διαδίκτυο και τις κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασής τους.
Συμφωνία περί τηλετοιμότητας, τα χρονικά όρια αυτής και τις προθεσμίες ανταπόκρισης του εργαζομένου.
Την υποχρέωση για προστασία των επαγγελματικών δεδομένων, καθώς και των προσωπικών δεδομένων του τηλεργαζομένου και τις ενέργειες και διαδικασίες που απαιτούνται για την εκπλήρωση της υποχρέωσης αυτής.
Η υποχρέωση προστασίας δεδομένων που συνδέονται με την επιχείρηση, καθώς και τα προσωπικά δεδομένα του εργαζόμενου που εργάζεται εξ αποστάσεως και οι διαδικασίες που απαιτούνται για την εκπλήρωση αυτής της υποχρέωσης.
Θέματα υγείας και ασφάλειας
Επιπρόσθετα, υποχρεώνεται ο εργοδότης να ενημερώνει για τους όρους υγιεινής και ασφάλειας της τηλεργασίας και τις διαδικασίες αναγγελίας εργατικού ατυχήματος, που ο τηλεργαζόμενος τηρεί. Για το ίδιο θέμα, το ελληνικό νομοθέτημα αναφέρει πως ο εργοδότης πληροφορεί τον τηλεργαζόμενο για την πολιτική της επιχείρησης, όσον αφορά στην υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, η οποία περιλαμβάνει ιδίως τις προδιαγραφές του χώρου τηλεργασίας, τους κανόνες χρήσης οθονών οπτικής απεικόνισης, τα διαλείμματα, και κάθε άλλο αναγκαίο στοιχείο. Ο τηλεργαζόμενος υποχρεούται να εφαρμόζει τη νομοθεσία για την υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία και να μην υπερβαίνει το ωράριο εργασίας του. Κατά την παροχή τηλεργασίας από τον τηλεργαζόμενο τεκμαίρεται, ότι ο χώρος τηλεργασίας πληροί τις παραπάνω προδιαγραφές και ότι ο τηλεργαζόμενος τηρεί τους κανόνες περί υγιεινής και ασφάλειας.
Τα πιο δύσκολα όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας και υγείας και ελέγχου του, βάσει του ελληνικού νομοσχεδίου, αφήνονται να ρυθμιστούν με διάταγμα. Όπως αναφέρεται στο κείμενο που δόθηκε στους κοινωνικούς εταίρους για να σχολιάσουν «με διάταγμα που εκδίδεται μετά από πρόταση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, μετά από γνώμη της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών και της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, καθορίζονται οι ειδικότεροι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της τηλεργασίας, καθώς και τα ελάχιστα τεχνικά και οργανωτικά μέσα, που εξασφαλίζουν την άσκηση του δικαιώματος αποσύνδεσης, η δήλωση του ωραρίου τηλεργασίας στο «ΕΡΓΑΝΗ», η διαδικασία ελέγχου εκ μέρους της Επιθεώρησης Εργασίας και κάθε άλλη λεπτομέρεια» για την τηλεργασία. Ιδίως, συνεχίζει το κείμενο, «ορίζεται η πρόσβαση της Επιθεώρησης Εργασίας και των λοιπών ελεγκτικών αρχών στα μεταδεδομένα και τα δεδομένα της επικοινωνίας της επιχείρησης και του εργαζομένου μέσω ιδιωτικών ή δημόσιων δικτύων τηλεφωνίας ή διαδικτύου και μετάδοσης ψηφιακών δεδομένων, η οποία είναι απαραίτητη για να ελέγχεται η τήρηση του ωραρίου εργασίας και εν γένει της εργατικής νομοθεσίας κατά την τηλεργασία, με διασφάλιση του επιχειρηματικού απορρήτου και των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων».
Τα πιο περίπλοκα από τα θέματα υγείας και ασφάλειας καθώς και ο έλεγχός του αφήνονται στις κυβερνητικές οδηγίες όταν πρόκειται για το ελληνικό σχέδιο. Όπως αναφέρεται στο έγγραφο που παρέχεται στους κοινωνικούς φορείς για σχόλια »... τέτοια θέματα πρέπει να διευθετηθούν μέσω οδηγίας μετά από πρόταση του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη της επικοινωνίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των επικοινωνιών και των ιδιωτικών αρχών προστασίας δεδομένων, οι οποίες καθορίζει πιο ειδικούς κανονισμούς για την υγεία και την ασφάλεια της εργασίας εξ αποστάσεως, καθώς και τα ελάχιστα τεχνικά και οργανωτικά μέσα που διασφαλίζουν το δικαίωμα αποσύνδεσης, αναφέροντας τις απομακρυσμένες ώρες εργασίας, τις διαδικασίες παρακολούθησης της Επιθεώρησης Εργασίας και κάθε άλλη λεπτομέρεια ».
Ειδικότερα, καθώς το έγγραφο ορίζει «Επιθεώρηση εργασίας και άλλες αρμόδιες αρχές πρόσβαση σε μεταδεδομένα, καθώς και δεδομένα επικοινωνίας μεταξύ της επιχείρησης και του εργαζομένου μέσω ιδιωτικών ή δημόσιων τηλεφωνικών ή διαδικτυακών δικτύων και τη μετάδοση ψηφιακών δεδομένων που είναι απαραίτητα για την παρακολούθηση αυτών των ωρών εργασίας τηρείται επίσης η νομοθεσία για την εργασία εξ αποστάσεως, εξασφαλίζοντας πάντοτε τους νόμους περί απορρήτου της επιχείρησης και προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων ».
Απαγορευτικό για έλεγχο των εργαζομένων μέσω καμερών
Το ελληνικό νομοθέτημα διασφαλίζει και το δικαίωμα του εργοδότη για έλεγχο της απόδοσης του εργαζομένου που εργάζεται από το σπίτι, αλλά την ίδια ώρα και την ιδιωτική ζωή του υπαλλήλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο ζήτημα, όπως και τα θέματα ασφάλειας και υγείας είναι αυτά που απασχολούν κυρίως τις εργοδοτικές οργανώσεις, οι οποίες δεν είναι πολύ ζεστές για νομοθετική ρύθμιση του θέματος.
Στο θέμα του ελέγχου της απόδοσης, πάντως, το ελληνικό νομοσχέδιο προβλέπει ότι ο εργοδότης θα ελέγχει την απόδοση του εργαζομένου κατά τρόπο που σέβεται την ιδιωτική του ζωή και είναι σύμφωνος με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Διευκρινίζεται περαιτέρω ότι απαγορεύεται η χρήση της κάμερας (web cam) για τον έλεγχο της απόδοσης του εργαζομένου. Αναφέρεται ακόμα πως η συμφωνία περί τηλεργασίας δεν θίγει το καθεστώς απασχόλησης και τη σύμβαση εργασίας του τηλεργαζομένου ως πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης, αλλά μεταβάλλει μόνο τον τρόπο, με τον οποίο εκτελείται η εργασία και πως η τηλεργασία μπορεί να παρέχεται κατά πλήρη, μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση, αυτοτελώς ή σε συνδυασμό με απασχόληση στις εγκαταστάσεις του εργοδότη. Διευκρινίζεται τέλος πως οι τηλεργαζόμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με τους συγκρίσιμους εργαζομένους εντός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης.
Διευκρινίζεται περαιτέρω ότι απαγορεύεται αυστηρά η χρήση της κάμερας διαδικτύου για σκοπούς παρακολούθησης της απόδοσης των εργαζομένων.
Επιπλέον, διευκρινίζεται επίσης ότι η συμφωνία εξ αποστάσεως εργασίας δεν επηρεάζει την κατάσταση απασχόλησης του εργαζομένου εξ αποστάσεως, είτε είναι πλήρους απασχόλησης, μερικής απασχόλησης, βάρδιας ή οποιασδήποτε άλλης μορφής απασχόληση, αλλά θα αλλάζει μόνο τη μέθοδο εργασίας.
Η εξ αποστάσεως εργασία μπορεί να παρέχεται με πλήρη απασχόληση, μερική απασχόληση, βάρδιες, ελεύθερους επαγγελματίες ή σε συνδυασμό με εργασία στις εγκαταστάσεις των εργοδοτών.